Klopt Peter Mertens' bewering dat de meerwaardebelasting 'haar doel volledig mist' en 'de rijkste 1% buiten schot blijft'?

Samenvatting

Peter Mertens (PVDA) beweert dat de geplande meerwaardebelasting van de regering-De Wever “haar doel volledig mist” omdat ze weinig oplevert (200-500 miljoen euro tegenover een begrotingsinspanning van 23 miljard) en de rijkste 1% buiten schot laat. Hij stelt ook dat Minister Jambons kabinetschef ontwijkingsroutes uitlegde aan een “select eliteclubje” en dat een miljonairstaks 8 miljard euro zou kunnen opbrengen. De meeste claims zijn grotendeels waar maar geven een selectief beeld. De meerwaardebelasting brengt inderdaad relatief weinig op vergeleken met de totale begrotingsinspanning, bevat vele uitzonderingen die vooral de rijksten ten goede komen, en Jambons kabinetschef gaf effectief een betaalde lezing met exclusieve informatie. Mertens’ eigen voorstel van 8 miljard euro is echter een PVDA-berekening die hoger ligt dan onafhankelijke schattingen.

De Feiten

1. Meerwaardebelasting: opbrengst versus begrotingsinspanning

Bevestigd: beperkte opbrengst tegenover grote besparingsinspanning De regering-De Wever plant een meerwaardebelasting die op kruissnelheid 500 miljoen euro moet opbrengen volgens de begrotingstabellen. De totale begrotingsinspanning bedraagt inderdaad “iets minder dan 23 miljard tegen het einde van de legislatuur” volgens het regeerakkoord.

Het is onduidelijk waar dit bedrag vandaan komt, laat staan of het realistisch is. Opvallend is dat dat bedrag van 500 miljoen euro al in eerdere begrotingstabellen tijdens de onderhandelingen voorkwam. De opbrengst lijkt dus eerder een doel dan een grondig uitgewerkte berekening.

2. Uitzonderingen die vooral rijken ten goede komen

Grotendeels waar: uitgebreide vrijstellingen voor grote vermogens Voor mensen die meer dan 20 procent van de aandelen van een bedrijf bezitten, is er vrijstelling van 1 miljoen euro. De meerwaarde tussen 1 en 2,5 miljoen euro wordt belast aan 1,25 procent, die tussen 2,5 en 5 miljoen euro aan 2,5 procent en die tussen 5 en 10 miljoen euro aan 5 procent. Pas vanaf een winst 10 miljoen euro betaal je de ‘volledige’ meerwaardebelasting van 10 procent.

Die 20 procent wordt berekend op basis van een hele familie tot in de vierde graad, wat de drempel verder verlaagt voor rijke families.

Meerwaarden op financiële activa gerealiseerd door een vennootschap worden reeds belast in de vennootschapsbelasting, wat betekent dat rijken hun vermogen kunnen onderbrengen in vennootschappen om de meerwaardebelasting te vermijden.

3. Minister Jambon en ontwijkingsroutes

Waar: kabinetschef gaf exclusieve informatie aan betalend publiek Wesley De Visscher, de kabinetschef van minister van Financiën Jan Jambon, gaf een lezing over de fiscale plannen van de regering voor een bedrag van 160 euro exclusief btw. De oppositie concludeert uit de geluidsopname dat hij wel degelijk informatie deelde waar het parlement nog niet over beschikt.

Hij gaf zelfs een voorbeeld van twee zussen: als die hun ‘aanmerkelijk belang’ goed opsplitsen, kunnen ze hun vrijstelling maximaliseren. Dat is duidelijk advies over hoe de belasting te ontwijken.

Op een vraag over de meerwaardebelasting antwoordde De Visscher: “We zijn er ons van bewust dat dat geen opbrengst zal hebben in de eerste jaren”.

4. Critici en Paul De Grauwe

Waar: verschillende economen kritisch Paul De Grauwe is geen voorstander van een meerwaardebelasting op aandelen. “Want als je die aandelen nooit verkoopt, betaal je nooit een belasting. Daarom is een vermogensbelasting beter”.

Volgens Paul De Grauwe dragen rijke mensen in dit land te weinig bij door alle achterpoortjes. “Echt rijke mensen hebben geen effectenrekening van meer dan 1 miljoen euro. Die hebben vastgoed of iets anders”.

5. Rousseau’s kritiek op Jambon-voorstel

Waar: interne regeringskritiek Vooruit-voorzitter Conner Rousseau noemt het voorstel voor de meerwaardebelasting ‘brol’. In zijn ogen is het plan vooral een cadeau aan rijke families met een vennootschapje of vier op overschot.

De regeling die stelt dat je pas vanaf 1 miljoen euro meerwaarde belasting moet betalen — tenzij je onder de 20 procent aandelen blijft — is volgens hem al krom. Maar het feit dat ook familieleden tot in de vierde graad mogen meegeteld worden om aan die 20 procent te komen, maakt het volgens Rousseau ronduit lachwekkend.

6. Miljonairstaks: 8 miljard euro?

Betwist: PVDA-berekening hoger dan officiële schattingen De PVDA berekent dat hun miljonairstaks (2% op vermogens boven 5 miljoen euro, 3% boven 10 miljoen) 8 miljard euro netto zou opbrengen, rekening houdend met mogelijke kapitaalvlucht van 26%.

Het Federaal Planbureau berekende echter dat een netto vermogensbelasting de Belgische schatkist 4,7 miljard euro zou kunnen opleveren vanaf 1 miljoen euro voor de vijf procent rijkste Belgen.

Het Planbureau gaat ervan uit dat de rijkste één procent van de gezinnen zo’n 18,7% van het totale Belgische vermogen bezitten. Recentere wetenschappelijke studies schatten dat de rijkste één procent zo’n 24% tot zelfs 33% van het totale Belgisch vermogen bezit.

7. Publieke opinie over eerlijke verdeling

Gedeeltelijk waar: gemengde gevoelens over beleid Uit een grootschalige peiling van De Standaard, VRT NWS en RTBF onder zowat zesduizend respondenten blijkt dat een stille meerderheid zich voorlopig schikt in de hervormingskoers, maar dat het wel rommelt in de onderbuik over wie de rekening betaalt.

Bij CD&V, Les Engagés en vooral bij Vooruit gelooft amper een handvol kiezers dat de lasten eerlijk worden verdeeld. Er is draagvlak voor de richting, maar niet voor het gewicht.

8. Contextuele beperkingen

Waar: terugverdieneffecten worden overschat Het Rekenhof stelt dat “de raming van de terugverdieneffecten onvoldoende onderbouwd is en dat het risico zeer groot is dat deze in belangrijke mate overschat zijn.” De regering rekent tegen 2029 op 7,8 miljard euro aan terugverdieneffecten.

Onze Analyse

• Opbrengst versus inspanning: Mertens heeft gelijk dat de meerwaardebelasting (500 miljoen op kruissnelheid) relatief weinig opbrengt tegenover de totale begrotingsinspanning van 23 miljard euro.

• Rijkste 1% blijft grotendeels buiten schot: Dit klopt grotendeels door de uitgebreide vrijstellingen voor aanmerkelijke belangen, familieconstructies en de mogelijkheid om vermogen in vennootschappen onder te brengen.

• Kabinetschef-affaire: De bewering over exclusieve informatie aan een “eliteclubje” is waar - Wesley De Visscher gaf een betaalde lezing met details die het parlement nog niet kende en fiscaal advies over ontwijking.

• 8 miljard miljonairstaks: Dit is PVDA’s eigen berekening die hoger uitvalt dan onafhankelijke schattingen van het Federaal Planbureau (4,7 miljard). Het verschil komt door andere parameters en hogere vermogensschattingen.

• Paul De Grauwe’s kritiek: Bevestigd - de econoom is inderdaad kritisch over de meerwaardebelasting en pleit voor een vermogensbelasting.

• Publieke opinie: Er zijn inderdaad signalen van onbehagen over de eerlijke verdeling van lasten, vooral bij linkse kiezers.

Conclusie

Mertens’ beweringen zijn grotendeels waar maar geven een selectief beeld. De meerwaardebelasting brengt inderdaad relatief weinig op (500 miljoen vs 23 miljard totale inspanning), bevat uitgebreide uitzonderingen die vooral rijken ten goede komen, en Minister Jambons kabinetschef gaf effectief een controversiële betaalde lezing met exclusieve informatie en fiscaal advies. Ook de kritiek van Paul De Grauwe is correct weergegeven.

Echter, Mertens’ eigen voorstel van 8 miljard euro voor een miljonairstaks is een PVDA-berekening die aanzienlijk hoger ligt dan onafhankelijke schattingen van het Federaal Planbureau (4,7 miljard). Bovendien presenteert hij zijn partijstandpunt als objectief onderzoek, terwijl het om politieke beleidskeuzes gaat die voor debat vatbaar zijn.

De kernboodschap dat de huidige meerwaardebelasting vooral de middenklasse treft terwijl de allerrijksten ontsnappingsroutes behouden, wordt grotendeels ondersteund door de feiten.