Zijn er écht duizenden onuitgevoerde straffen en kan Vlaanderen enkelbanden inzetten?

Samenvatting

Vlaams minister Zuhal Demir stelde dat tegen begin april 4.200 straffen onuitgevoerd blijven en dat dit oploopt naar 6.400 tegen de zomer en tot 7.200 in augustus. Ze bood aan 4.000 extra elektronische enkelbanden te plaatsen onder de voorwaarden van federale voorfinanciering, onmiddellijke detentie bij flagrante schending en geen enkelband in slachtofferwoningen. De cijfers over de zomerachterstand en het aanbod zijn correct, maar de exacte maandelijkse splitsing (4.900 in mei, 5.700 in juni, 6.400 in juli, 7.200 in augustus) is niet gedetailleerd in haar officiële verklaring. Het enkelbandbeleid valt formeel onder federale bevoegdheid, wat samenwerking en financieringsovereenkomsten vereist.

De Bewering

“Ons gevangeniswezen kan vandaag duizenden criminelen niet eens een plaats geven. Justitie zit met een wachtlijst van 4.200 onuitgevoerde straffen in april, oplopend tot 6.400 tegen de zomer en 7.200 in augustus. Vlaanderen kan 4.000 extra enkelbanden leveren, mits federale facturering en strikte sancties.”
– Zuhal Demir, april 2025

De Feiten

1. Achterstand onuitgevoerde straffen

   • Volgens Demir’s eigen toelichting zullen tegen de zomer 6.400 veroordeelden thuis blijven vanwege plaatsgebrek.
   • Een HLN‑artikel noemt momenteel 3.400 criminelen die op vrije voeten zijn tot er plaats is.
   • De Facebook‑post waarin Demir 4.200 in april en verdere maandelijkse cijfers gaf, is authentiek, maar betreft een sociale mediacommunicatie, niet haar formele beleidsnota.

2. Voorstel van 4.000 enkelbanden

   • Demir kondigde aan 4.000 extra daders elektronisch te willen volgen over 2,5 jaar, als tijdelijk vangnet.
   • Deze maatregel is juridisch mogelijk – Vlaanderen voert enkelbanden uit, maar de pre‑financiering ligt bij het federale niveau.

3. Federale bevoegdheid en financiering

   • Onder het Belgische strafuitvoeringsrecht valt elektronisch toezicht onder de bevoegdheid van federaal Justitie.
   • Vlaanderen kan wel uitvoeren, maar niet financieren zonder federale mandatering en budgettaire afspraken.

4. Strikte voorwaarden

   • Demir stelde drie voorwaarden:
     1. Sluitend financieel plan: federale voorfinanciering
     2. Geen herkansing bij flagrante schending: onmiddellijke detentie
     3. Geen enkelband in slachtofferwoning: bescherming slachtoffers

Analyse

• De hoofdgetallen (4.000 enkelbanden, 6.400 zomerachterstand) komen rechtstreeks uit Demir’s formele beleidsnota.
• De exacte maandelijkse opsplitsing (4.200, 4.900, 5.700, 6.400, 7.200) ontbreekt in die nota en is afkomstig van een Facebook-post, niet van een officieel plan.
• Federale voorfinanciering is een legitieme eis: enkelbanden behoren tot het federale strafuitvoeringsbeleid.
• Demir’s voorwaarden zijn juridisch haalbaar binnen de bestaande elektronische monitoring-regels.

Conclusie

De bewering van Zuhal Demir is grotendeels waar. Haar officiële cijfers over 4.000 enkelbanden en 6.400 zomerachterstand zijn correct, en haar drie voorwaarden zijn wettelijk haalbaar. De exacte maandelijkse cijfers (4.200 in april, etc.) zijn echter niet uit haar formele beleidsnota afkomstig maar uit een Facebook‑post, waardoor die detailopdeling niet volledig representatief is voor haar officiële standpunt.